Bu Aspir de Neymiş

Aspir Nedir? Bugün aspir bitkisinin tarihini, ne olduğunu anlatacağım. Ayrıca Aspir ‘in faydalarını ve zararlarınıda anlatacağım.

Peki bu aspir ‘i araştırma nereden çıktı derseniz. Bugün haberlerde ”Gümüşhane ‘de 20 yıldır ekilmeyen tarlalar tekrar ekildi ” başlığı ilgilimi çekti ve devamı geldi. Meğersem bu bitki nelere kadirmiş. Birazdan faydalarını yaz yaz bitiremiyeceğim.

Aspir Nedir?

Kendisi halk arasında yalancı safran, papağan yemi, haspir veya boyacı safranı olarak bilinir. Ayrıca tek yıllık ve yaprakları geniş, dikenli veya dikensiz türleri olan bir bitkidir. Çiçeği ise sarı, kırmızı, turuncu, beyaz ve krem renklerinde olabilir. Kendileri çok dayanıklı bir bitkidir çünkü kurak bölgelerde yetişiyor. Buna rağmen yağ oranı %30-50 arasındadır. Buda kendilerini ekonomik açıdan önemli bir konuma getiriyor.

Aspir ‘in Tarihçesi

Tek yıllık bitki olduğuna bakmayın geçmişi taa M.Ö 3.500 yıl öncesi Mısır ‘a dayanıyor. Daha sonra Güney Asya, Ortadoğu ve Akdenizde görülüyor. Uzun zamandır Çin, Hindistan, Japonya, Mısır ve İran ‘da tarımı yapıldığı kanıtlanmıştır. Orta Çağ zamanında ise Avrupa ‘ya geliyor. İtayla, Fransa ve İspanya ‘da tarımı yapılıyor.

Amerika kıtasının keşfi ile Meksika, Venezuella ve Kolombiya’ya tabiki sömürücü İspanya tarafından götürülmüştür. 1925 yılına kadar da Amerika ‘nın aspirden haberi olmamıştır. Aspir bitkisi ülkemize ise ilk olarak Orta Asya’dan göç eden Türkler tarafından getirlmiştir.

Aspir ilk önceleri tıbbi amaçlarla ve kumaş boyaları için kullanılmıştır. Daha sonra yağ oranı ortaya çıkınca ekonomik olarak kullanılmıştır.

Aspir Bitkisinin Faydaları ve Zararları Nelerdir?

Pıhtılaştırıcı hastalıkları olanlar ve kan sulandırıcı ilaç kullananların kullanılmaması öneriliyor. Aspir bitkisine alerjiniz varsa kullanmayın. Aspir ‘in yararlarını ise iki sınıfa ayırmak istiyorum. 1. si Sağlık açısından aspir ‘in yararları. 2. si ekonomik olarak aspir ‘in yararları diye.

Aspir ‘in Sağlık Açısından Faydaları

• Aspir çiçeğinde amino asitler, mineral maddeler ve bazı vitaminlerin (B1, B2, B12, C ve E) bulunduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca Aspir çiçeklerinde antioksidan maddeler vardır. Özellikle sarı çiçeklerin diğer renklerdeki çiçeklerden daha fazla antioksidan madde içerdiği ve çay yapımında sarı çiçeklerin kullanılmasının daha yararlı olacağı ortaya konmuştur.
• İnsan sağlığı açısından önemli olan toplam doymamış yağ asitleri oranı çok yüksektir. Bu oran % 90-93 civarındadır (Ayçiçeğinde bu oran % 86 dır). Zeytin yağındaki oleik yağ asidi ( omega 9 ) oranının % 56-83 arasında olduğunu düşünürsek, oleik tipteki aspir yağının beslenme açısından en az zeytin yağına eşdeğer olduğu açıkça ortaya çıkmaktadır.
• Afrodizyak olarak da kullanıldığı bildirilmektedir.
• Aspir bitkisi, ateş düşürücü olarak, kusmayı teşvik ettiği için zehirlenmelerde panzehir olarak ve kabızlığa karşı (ishal yapıcı) kullanılmıştır.
• Öğütülmüş aspir tohumları hardal yağı ile karıştırılarak romatizmaya karşı merhem olarak kullanılmıştır.
• Kadınların regl dönemlerinde, kalp-damar rahatsızlıklarında ve travma sonucu oluşan şişliklerin ve ağrıların tedavisinde başarılı bir şekilde kullanılmıştır.
• Yüksek tansiyonu düşürdüğü, damarlardaki kan akışını arttırarak dokuların daha fazla oksijen almalarını sağladığı gözlenmiştir.
• Aspir yapraklarından yapılan çay, kadınların düşük yapmasını önleyici olarak kullanılmıştır.
• Aspir yağı vücuttaki mutluluk hormonunu yükselterek depresyonu azaltıyor.
• Uyku probleminiz varsa onu düzenler.
• Saç kozmetik ürünlerinde kullanılır çünkü saçlara iyi gelir. Saç köklerini güçlendirir, saçların hızlı uzamasını ve daha canlı görünmesini sağlar.
• Omega 6 bol olduğundan yağ yakımını hızlandırır.
• İçeriğinde bulunan linoleik asit cilt yapısını canlandırır. Cilt hücrelerinin yenilenmesine yardımcı olur.
• Akne ve siyah nokta oluşumunu engellemek ve cilt gözeneklerini açmakta etkilidir.
• Masaj yağı olarak kullanabilirsiniz.

Aspir ‘in Ekonomik Açısından Yararları

• Dikensiz aspir çiçekleri, çiçekçilikte kullanılır.
• Aspirin küspesi, içerdiği % 25’ e varan ham protein oranıyla (ortalama % 22-24) hayvancılıkta iyi bir yem kaynağıdır. Yem olarak, çok lezzetli ve besleyici olup, besin değeri en az yulaf ve yoncaya eşdeğerdir.
• Tohum kabukları, yoğun ve sert yüzeyli kağıt yapımında; hafif ve gözenekli fırınlanmış tuğla ve seramik yapımında; yalıtım işlerinde dolgu maddesi olarak; kırılabilir eşyalar için ambalaj yapımında kullanılmaktadır.
• Aspir bitkisi, yeşilken direkt olarak hayvanın otlatılmasına da uygundur.
• Silaj veya kuru ot (yem) yapımına da elverişlidir.
• Aspir bitkisinden 2 tip boya maddesi elde edilebilmektedir.
• Tohumlarından elde edilen yağ, yemeklik olarak kullanılmaktadır ve kalitelidir.
• Aspir bitkisinden elde edilen yağ biyodizel yapımında kullanılabilmektedir.

Aspir Yağı Zayıflatırmı? Nasıl Kullanılır?

Aspir yağı içerdiği Omega 6 yağı sayesinde yağ yakımını hızlandırıcı özelliği vardır. Aspiri çay formunda gün içinde 2-3 bardak şeklinde kullanabilirsiniz. Ayrıca yağ şeklinde direk cildinize masaj yolu ile sürebilirsiniz.

Aspir Hangi Yemeklerde Kullanılır?

Aspir uzun yıllardır Ortadoğu ve Asya ülkelerinde ayrıca Diyarbakır’da pilav, çorba, sos, ekmek ve turşulara katılarak onların sarı ve parlak turuncu renk almaları için kullanılıyormuş. Sizde bu yemeklerde veya türevlerinde deneyebilirsiniz.

Sudan ve Etiyopya gibi ülkelerde kavrulmuş aspir tohumları nohut, buğday ve arpa ile karıştırılarak çerez olarak tüketiliyormuş. Mısır ‘da ise aspir tohumları öğütülüp susamla tüketiliyormuş.

Daha bitmedi aspir ile yemek çeşitlerimiz çok. Mesela Hindistan, Pakistan ve Burma’da, genç aspir fidecikleri yaprakları ile birlikte yeşil salata yapımında kullanılmakta, ayrıca haşlanarak yenebiliyormuş veya sebze yemeği olarak pilavla tüketiliyormuş.

Salça kıvamına getirilen aspir tohumları, peynirin mayalanmasını hızlandırmak için kullanılmıştır. Bu maddenin, beyaz peynire hoş bir koku ve yumuşaklık verdiği bildirilmektedir.

Aspir tohumlarının çok ince öğütülmesi ve su ile karıştırılmasıyla “fitfit” adı verilen bir içki yapılmıştır.

Aspir Yağı Nasıl Kullanılır?

• Salatalarınızın içine koyabilirsiniz.
• Yemeklerinizin içine katabilirsiniz.
• Baharat olarak kullanabilirsiniz.
• Masaj yağı olarak kullanabilirsiniz.
• Hergün direk bir tatlı kaşığı şeklinde içebilirsiniz.
• Çayını içebilirsiniz.

SONUÇ: Türkiye ‘nin yıllık bitkisel yağ ihtiyacı 2018 verilerine göre 1.5 milyon tonmuş arkadaşlar. Bunun 1 milyon tonunu ayçiçeği yağı oluşturuyormuş. ( Bununda yarısını ülkemizde üretiyoruz kalanınıda ithal ediyormuşuz. ) Ülkemizin ihtiyacı olan bitkisel yağın 800-900 bin tonunu dışarıdan alıyormuşuz. Mesela 2018 yılında 400 bin dolarlık ayçiçek yağı ithal etmişiz. Ayrıca ayçiçek tohumu içinde 361 bin dolar vermişiz.

Yukarıdaki verilere baktığımızda kötü durumdayız. Bunun değişmesi için ilk kısımda bahsettiğim gibi kurak topraklarımızın alternatif bitkisel yağlara yönelmesi lazım. Bunuda devlet, belediyeler aracılığı ile bilim ışığında yapması lazım.

Şuanda Gümüşhane Şiran ilçesinde yapılan çalışma gibi. Belediyenin öncülük ettiği projede 7 bin dönüme ekilen aspir bitkisiyle çiftçilerin 5 milyon liralık hasıla elde etmesi bekleniyormuş. Mesela Belediye firma ile anlaşarak tohum ve gübre sağlamış. Ekimi de 5 ayrı makineyle Belediye yapmış. Ayrıca mazot desteği de sağlamışlar. Sonuç köylünün refah seviyesi yükselecek ve aileler şehre göç etmeyecek. Ayrıca ülkemizden para çıkışını engelleyecekler.

Kaynaklar
Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı 2018 Ayçiçeği raporu
Tarım ve Orman Bakanlığı – Dünya’da ve Türkiye’de Aspir Bitkisinin Tarihi, Kullanım Alanları ve Önemi
Haberler.com